Nasza Biało-Czerwona

Biało-czerwonych flag po raz pierwszy użyto masowo na ziemiach polskich podczas manifestacji, która odbyła się w Warszawie 3 maja 1916 roku dla uczczenia 125 rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja.

Podczas pierwszej wojny światowej zanim Polska odzyskała niepodległość nie było jasne jak ma wyglądać flaga narodowa. Chociaż zszyte ze sobą dwa pasy biały i czerwony były już znakiem Polaków, równolegle używano czerwonych chorągwi z Orłem Białym. Kiedy 26 grudnia 1918 roku do Poznania przybył Ignacy Jan Paderewski, Polacy powitali go przyozdabiając miasto zarówno biało-czerwonymi flagami jak i czerwonymi z orłem.

 

 

Dopiero 1 sierpnia 1919 roku polski Sejm zatwierdził ostatecznie kształt i barwy flagi narodowej, które obowiązują do dziś: „Za barwy Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się kolory biały i czerwony w podłużnych pasach, równoległych, z których górny – biały, dolny zaś – czerwony”. Przed II wojną czerwień odpowiadała barwie cynobru. Dziś odcień czerwieni jest nieco ciemniejszy i bardziej soczysty.

Biel i czerwień naszej flagi wywodzą się z barw heraldycznych władców Polski. Orła – jako swojego osobistego godła używali od XII wieku Piastowie. Wincenty Kadłubek w swojej kronice opisuje starcie wojsk polskich z ruskimi pod Brześciem w 1182 roku, gdzie Kazimierz Sprawiedliwy walczył pod znakiem „zwycięskiego orła”. Oficjalnie biały orzeł w koronie na czerwonym tle stał się znakiem państwa polskiego za czasów poznańskiego księcia, a potem króla polskiego Przemysła II i pojawił się na jego proporcu i tarczy. Po nim kolejni polscy królowie zasiadający na krakowskim tronie używali czerwonych chorągwi z ukoronowanym białym orłem. Pod znakiem białego orła na czerwonym tle walczyli Polacy w 1410 roku pod Grunwaldem. Orzeł zmieniał swój rysunek w zależności od epok i mód w nich obowiązujących. W XVI wieku na piersiach orłów Jagiellońskich pojawiły się złote królewskie inicjały. Również pole chorągwi zmieniało się na przestrzeni wieków. Pole chorągwi Rzeczypospolitej z początku XVII wieku z czasów Zygmunta III Wazy miało układ trzech pasów, gdzie dolny i górny były czerwone a środkowy biały. Na to pole nałożono ukoronowaną tarczę z herbami Polski i Litwy w którą wpisano heraldykę Szwecji oraz snopek – herb osobisty Wazów.

 

 

Pod koniec Pierwszej Rzeczypospolitej konfederaci barscy używali barw karmazynowej i granatowej w opozycji do barwy białej, która była kolorem wojsk królewskich. Polscy jakobici podczas kościuszkowskiej insurekcji w kwietniu 1794 roku, legiony polskie we Włoszech i Polacy w armii Napoleona walczyli pod barwami błękitną, białą i czerwoną, będącymi kolorami francuskiej rewolucji i kojarzonymi wtedy z wolnością oraz równością wszystkich ludzi.

Okres Księstwa Warszawskiego to odrodzenie białego orła na czerwonym tle na polskich sztandarach. Zaszła jednak zmiana w odcieniu czerwieni: karmazyn ustąpił miejsca amarantowi (wiśniowy z domieszką fioletu). Powodem było wprowadzenie nowych metod barwienia tkanin. Również w czasach Królestwa Kongresowego na sztandarach wojska powiewał biały orzeł na czerwonym tle. Dodatkowym elementem który wtedy wprowadzono na wojskowe chorągwie był biały lub granatowy krzyż kawalerski.

Podczas rozbiorów Polacy zrywali się do walki o niepodległość z orłami na chorągwiach, biało-czerwonym kokardami i opaskami. Powstańcy styczniowi przypinali kokardy do czapek, Używali też kokard i chorągwi trójkolorowych – granatowo-biało-amarantowych. W ich centrum umieszczano orła w koronie. Trzy kolory symbolizowały połączenie trzech narodów w jednym państwie – polskiego, litewskiego i ruskiego.

W czasach kolejnych zrywów niepodległościowych powstańcy wielkopolscy oraz śląscy przypinali kokardy na czapki oraz piersi i zakładali opaski na rękawy płaszczy. Powstańcy warszawscy zakładali opaski na rękawy koszul i hełmy. W komunistycznej Polsce biało-czerwona flaga była bardziej symbolem narodowym niż państwowym. Obok niej powiewała bowiem czerwona flaga będąca symbolem zmiany ustroju politycznego. Ówczesne władze chciały, by czerwień była kolorem robotników. Jednak kiedy robotnicy wychodzili na ulice dopominając się swoich praw nieśli flagi biało-czerwone. Tak było w Poznaniu w 1956 roku, Trójmieście i Szczecinie w roku 1970, Radomiu, Ursusie w 1976 i w 1980 roku podczas narodzin „Solidarnościˮ w całym kraju.

 

 

Czym różni się flaga od chorągwi i sztandaru? Chorągiew pierwotnie przypisana była osobie władcy, potem stając się znakiem państwa-królestwa. Istniały również chorągwie ziemskie, wojskowe itp. Sztandar wywodzi się z chorągwi i pierwotnie był tylko znakiem pułków wojskowych. Dziś również organizacji społecznych i partii politycznych. Flaga narodowa wywodzi swe barwy od chorągwi i powstaje równolegle z tworzeniem się świadomości narodów w Europie – to jest pod koniec XVIII i w XIX wieku. Flaga przestaje więc mieć – tak jak chorągiew – charakter tylko państwowy: staje się symbolem narodowym, powszechnie używanym przez wszystkich obywateli nie tylko w czasie świąt, ale również meczy piłkarskich, zawodów sportowych itp.

Karol Szaładziński